La invisibilidad de la inmigración de gallega y la producción de una identidad social híbrida en las nuevas tierras (São Paulo, 1880-1910)
DOI:
https://doi.org/10.5944/hme.12.2020.25979Palabras clave:
Migración, Centro Español, sociabilidad, educación escolar, historia de la educación.Resumen
El artículo explora las características de la emigración gallega a Brasil entre finales del siglo XIX y principios del XX, centrándose en la región de São Paulo. Está organizado en dospartes complementarias. En la primera, se ocupa de la historiografía sobre el tema, indagando estadísticas e intentando examinar el perfil del migrante gallego que busca cruzar el océano. En la misma sección, analiza lo que consideramos la doble invisibilidad de la inmigración gallega, mezclada con los portugueses del norte de Portugal o con la generalidad de la inmigración española en los registros oficiales de entrada al país. En la segunda sección, el Centro Español de Santos y la escuela creada por él son objeto de análisis para comprender cómo los inmigrantes gallegos produjeron una identidad social híbrida a partir de una práctica asociativa. En los Comentarios finales, se hacen algunas preguntas sobre la denominación de la entidad
Descargas
Citas
Alencastro, Luis Felipe de y Maria Luiza Renaux. «Caras e Modos dos Migrantes e Imigrantes». En História da Vida Privada no Brasil, Império: a corte e a modernidade nacional, organizada por Luis Felipe de Alencastro, 291-336. São Paulo: Companhia das Letras, 1997.
Alves, Jorge Luis. Os brasileiros, emigração e retorno no Porto oitocentista. Porto: Câmara Municipal, 1994.
Antigo, Karime y Diana Vidal. «A imigração galega em santos: associações de socorros mútuos e repatriação (1870-1920)». En Santos na modernidade capitalista (1870-1930): novas abordagens e releituras de velhas fontes, organizada por Luiz Henrique Portela Faria y Maria Apparecida Franco Pereira, 147-174. São Paulo: e-manuscrito, 2019.
Biccas, Maurilane de Souza. «A história da Escolarização de Adolescentes e Adultos no Brasil (1870-1950)». PhD dis., Universidade de São Paulo, 2019.
Cánovas Marília Dalva Kaulmann. «Imigrantes Espanóis na Paulicéia: trabalho, sociabilidade Urbana (1890-1922)». PhD dis., Universidade de São Paulo, 2007.
Cánovas, Marilia Dalva Kaulmann. Santos e imigração na bèlle époque. São Paulo: Edusp, 2017.
Cánovas, Marília Dalva Klaumann. «Imigrantes espanhóis na cafeicultura paulista, 1880-1930: protagonistas ou coadjuvantes». Revista História Hoje. Revista eletrônica de história 2, no. 6 (mar. 2005): 1-16.
Cánovas, Marília Dalva Klaumann. «A emigração espanhola e a trajetória do imigrante na cafeicultura paulista: o caso de Villa Novaes, 1880-1930».Mestrado: FFLCH-USP, 2001.
Castrillo Sagredo, Benedito. El aporte de los “indianos” a La Instrución Pública, a la Beneficencia y al Progresso general de España y su historia. Buenos Aires: Prensa de Buenos Aires, 1926.
Condé, Valéria Gil. «Convergência do léxico por contato entre o português brasileiro e o galego moderno». Labor Histórico 3, no. 2 (2017): 97-107.
Costa Rico, Antón. «As sociedades dos “Americanos” e a educación em Galicia». Revista da Comisión Galega do Quinto Centenario 5 (1990): 89-140.
Costa Rico Antón. «Ignacio Ares de Parga e as “escolas dos americanos”». Pontevedra. Revista de estudios provinciais 15 (1999): 145.
Costa Rico, Antón. «Emigrantes, escuelas y regeneración social: los emigrantes gallegos a América y el impulso a la educación (1879-1936)». Revista Brasileira de Historia da Educação 16 (2008): 13-45.
Costa Rico, Anton. «Con billete de volta: os americanos da Mariña, a creación de escolas e a busca do progreso». Estudos Migratorios: Revista Galega de Análise das Migracións 1, no. 2 (2008), p. 131-149.
Fernández, Alejandro. «El mutualismo español en un barrio de Buenos Aires: San José de Flores, (1890-1900) ». En Asociacionismo, trabajo e identidad étnica. Los italianos en América Latina en una perspectiva comparada, compilado por Fernando J. Devoto y Eduardo J. Míguez, 169-188. Buenos Aires: CEMLA-CSER-IEHS, 1992.
Gabriel, Narciso de. «Emigración y alfabetización en Galicia». Historia de la educación 4 (1985): 321-336.
Gonzalez Martínez, Elda. «Café, inmigración y estructura urbana Sao Paulo en el siglo XIX y principios del XX». Anuario de estudios americanos 54, no. 2 (1997): 593-611.
Klein, Herbert S. A imigração espanhola no Brasil. São Paulo: Editora Sumaré /FAPESP, 1994.
Malheiro Gutiérrez, Xosé Manuel. «Mobilización societária, correntes de pensamento e escolas de emigrantes em Galicia durante o primeiro Tércio do século XX: o protagonismo de Ignácio Ares de Parga e Anton Alonso Rios». PhD diss., Universidad de Santiago de Compostela, 2003.
Malheiro Gutiérrez, Xosé Manuel. «Emigration and education. Galician emigration to America and its impact on the processes of literacy, schooling and civic education amongst the rural and seafaring popular clases». History of Education 47, no. 6 (2018): 741-762.
Pájaro Peres, Elena. A inexistência da Terra Firme: A imigração Galega em São Paulo, 1946-1964. São Paulo: Edusp, 2003.
Peña Saavedra, Vicente. «As escolas que viñeron de alén mar (Galicia, ss. XVII-XXI). Algunhas réplicas dende terras lusas». Revista da Faculdade de Letras. História, III Série 3 (2002): 245-262.
Peña Saavedra, Vicente. «Los emigrantes transoceânicos como agentes de modernización educativa em el norte penunsular ». En La educación en España a examen (1898-1998), organizada por Julio Ruiz Berrio et al., 213-246. Zaragoza: Ministerio de Educación y Cultura, 1999.
Peña Saavedra, Vicente. «Presupuestos socioeducativos para la implantación de las escuelas de americanos y las Sociedades de Instrucción em Galicia». Historia de la educación 2 (1983): 359-369.
Peña Saavedra, Vicente. Êxodo, organización comunitária e intervención escolar: La impronta educativa de la emigración transoceânica. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 1991.
Porta, Elaine Veiga. «Os imigrantes Espanhóis em Santos (1880-1920)». PhD diss., Universidade de São Paulo, 2008.
Sarmiento Silva, Érica. O outro rio. A emigração galega a Rio de Janeiro. Santa Comba (A Coruña): tresCtres, 2006.
Varella, Drauzio. Nas Ruas do Brás. São Paulo: Cia das Letras, 2000.
Vidal, Diana Gonçalves. «Galícia e Brasil: tecendo histórias da educação (1871-1936)». Sarmiento - Anuario Galego de Historia da Educación 12 (2008): 111-126.
Vidal, Diana G. y Biccas, Maurilane. «As múltiplas estratégias de escolarização do social em São Paulo (1770-1970). Cultura e prática escolares». En Educação e Reforma: o Rio de Janeiro nos anos 1920-1930, organizado por Diana Vidal, 19-44. Belo Horizonte: Argvmentvm, 2008.
Descargas
Publicado
Cómo citar
Número
Sección
Licencia
Reconocimiento – NoComercial (by-nc 4.0): Se permite la generación de obras derivadas siempre que no se haga un uso comercial. Tampoco se puede utilizar la obra original con finalidades comerciales.