¿Colonia o champú? El nacionalismo gallego en la transición española

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.5944/hdp.25.2015.40632

Resumen

-

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

• Para el concepto de competencia múltiple etnoterritorial, cf. MORENO, Luis, La federalización de España: Poder político y territorio, Madrid: Siglo XXI, 2008 [1997].

• 2 Para una visión general de la historia del nacionalismo gallego desde sus orígenes a finales del sigloXX, remitimos a BERAMENDI, Justo G. y NÚÑEZSEIXAS Xosé M., O nacionalismo galego, Vigo, Ed. ANosa Terra, 1996, 2.ª ed., y BERAMENDI, Justo, Gali-cia, de provincia a nación. Historia do galeguismo político,1840-2000, Vigo, Eds. Xerais, 2007. Para la historiareciente del nacionalismo gallego de izquierda, vid.QUINTANA GARRIDO, Xosé Ramón, Un longo etortuoso camiño. Adaptación, crise e cambio no BloqueNacionalista Galego (1982-2008),Vigo, Galaxia, 2010.

• 3 Sobre la evolución de la UPG desde su nacimiento hasta los primeros años de la Transición, sin sersatisfactorios, vid. RUBIRALTA, Fermí, De Castelao aMao, Santiago de Compostela, Laiovento, 1998, asícomo el rico elenco de documentos reproducidosen GONÇALES BLASCO, Luís, A política e a organizaçom exterior da UPG (1964-1986), Santiago de Compostela, Laiovento, 2012. La cita en «Que é aANPG?», Ceibe, abril de 1978.

• 4 Fenómeno común a otras periferias de Europa occidental. Vid. KERNALEGENN, Tudi, «Una approchecognitive du régionalisme. Identités régionales, territoires, mouvements sociaux en Bretagne, Écosse etGalice dans les années 1970», tesis doctoral, Université de Rennes 1, 2011.

• 5 Vid. Pequeno dicionario nacional-popular: (Ceibe, 1978-1979), Santiago de Compostela: Fundación Bautista Alvarez de Estudos Nacionalistas, 2013; QUINTANAGARRIDO, Un longo e tortuoso camiño, pp. 33-38.

• 6 SARILLE, Xosé Manuel, «Revolución, nós ainda tequeremos», en VV. AA., ERGA. Un lume que prendeu, Santiago de Compostela: CAF-CAE, 1997, pp. 47-52.

• 7 Cf. FERNÁN VELLO, Miguel Anxo y PILLADO MA-YOR, Francisco, A nación incesante. Conversas con Xosé Manuel Beiras, Santiago de Compostela, Sotelo Blanco, 1988; id., A estrela na palabra. Novas conversas con Xosé Manuel Beiras, A Coruña, Laiovento, 2004.

• 8 Vid. la «Declaración de Principios. 1974» del PSG yel «Texto conxunto encol de Galicia, UPG e PSG,1974», en VV. AA., O nacionalismo galego nos seus pro-gramas políticos. O século XX, Santiago de Compostela, Fundación Galiza Sempre, 2009, pp. 63-71 y 73-102.

• 9 VIVEIRO MOGO, Prudencio, «A actividade exterior do Partido Socialista Galego, 1975-1980», en VV.AA.,X Congreso de Novos Historiadores, Santiago de Compostela, AGH, 2002, pp. 157-68.

• 10 Vid. consello de Forzas políticas galegas. Medidas económicas pra un programa de Goberno Provisorio Ga-lego. Bases constitucionais pra participación da Nación Galega nun Pacto Federal e de Goberno Provisorio Galego,s.l.: s. ed., abril de 1976.

• 11 Vid. ANPG, A situación política actual: A ruptura demo-crática e a loita anticolonial. A ANPG e a necesidade dun bloque político Nacional-Popular, s. l., s. ed., s. f. (1977).

• 12 GACIÑO, Xosé A. y RIVAS, Manuel, Informe dun hafrustración. As claves do proceso estatutario galego, ACoruña, Ed. do Rueiro, 1980; REIMÓNDEZ PORTE-LA, Manuel, O Estatuto dos 16, Vigo: Galaxia, 1979. Vid.igualmente el testimonio del antiguo líder del PSGy posteriormente cargo influyente del PSdG-PSOE,DÍAZ, Ceferino, A esforzada conquista da autonomía,1979-1981: Unha ollada dende o socialismo galego, Vigo, Galaxia, 2007, así como DOMÍNGUEZ CASTRO,Luís y QUINTANA GARRIDO, Xosé Ramón, «Ábusca do autogoberno perdido: Nacionalismo posibilista, comunistas e galeguistas históricos na xénesedo Estatuto de Autonomía para Galicia», Grial, 166(2005), pp. 28-59.

• 13 PORTERO, Xosé, A. y MÁIZ, Ramón, As institucións políticas no Estatuto de Autonomía de Galicia, Santiago de Compostela, Parlamento de Galicia, 1988; SE-QUEIROS, Xosé Luis, O muro fendido. Cambio social y comportamento político en Galicia, Vigo, Edicións Xerais, 1993.

• 14 Vid. BERAMENDI y NÚÑEZ SEIXAS, O nacionalismo ,pp. 209-314; NÚÑEZ SEIXAS, XOSÉ M., «National Reawakening within a Changing Society. The Galician Movement in Spain (1960-97)», Nationalism & EthnicPolitics, 3:2 (1997), pp. 29-56; y FERNÁNDEZ BAZ, Manuel Anxo, A formación do nacionalismo galego contemporáneao (1963-1984), Santiago de Compostela, Laiovento, 2006.

• 15 BERAMENDI, Justo G., «Aquén e alén dun debate parlamentario», A Trabe de Ouro, 2 (1990), pp. 179-93.

• 16 UNIÓN DO POBO GALEGO (UPG), Análises e resolucións políticas do II Congreso, s. l.: Edicións Terra eTempo, s. f. [1979], p. 7.

• 17 ÁLVAREZ, Bautista, «O nacionalismo galego na transición», en VV. AA., Pensar en Galiza: Antoloxía posíbel de colaboracións publicadas na última etapa do «Terrae tempo», Santiago de Compostela, Terra e Tempo,2004, pp. 77-81.

• 18 Estatutos de la UPG, en Primeiro Congreso da Unión do Pobo Galego (U.P.G.), s. l., Edicións Terra e Tempo,1977, p. 53. Igualmente, vid. Alternativa do Bloque Nacional Popular Galego. Medidas políticas, económicas, pra un programa de Goberno Provisorio Galego, s.l., s.f.,1978.

• 19 Galicia Socialista, julio de 1981, p. 4. El programa de la coalición BNPG-PSG insistía en los mismos términos: vid. Galicia Socialista, otoño de 1981, p. 1.

• 20 «Carta dos deputados do Bloque-PSG á opinión pública galega», Terra e Tempo, 87 (1982), p. 10.

• 21 Ya en noviembre de 1976 habían sido expulsados de la UPG varios dirigentes, que fundaron junto con antiguos camaradas una UPG-Liña Proletaria, devenida en marzo de 1978 Partido Galego do Proletariado y, al año siguiente, Galicia Ceibe-Organización de Liberación Nacional, de orientación independentista. En julio de 1978 salieron de la UPG su secretaria general, Elvira Souto, y uno de sus ideólogos, Ramón López-Suevos. Entre marzo y octubre de 1981, fueron varios miembros de la UPG, la ANPG y los sindicatos los expulsados. También abandonó el partido el secretario general Pedro Luaces, partidario de impulsar a la UPG en una dirección posibilista tras febrero de 1981. En 1986 se escindió otro sector de la UPG, encabezado por trece miembros de su Co-mité Central contrarios al acatamiento de la Constitución española, que fundaron el Partido Comunista de Liberación Nacional (PCLN), que mantuvo etrechos vínculos con Herri Batasuna.

• 22 Cf. GURRIARÁN, Ricardo (ed.), Un canto e unha luzna noite: asociacionismo cultural en Galicia (1961-1975), Santiago de Compostela, Consello da Cultura Galega/Fundación 10 de Marzo, 2012.

• 23 VALCÁRCEL, Marcos, «Nacionalismo e información: A Nosa Terra (1977-1989)», A Trabe de Ouro, 5 (1991), pp.49-64; PÉREZ PENA, Marcos Sebastián, Prensa e transi-ción política en Galicia: A contribucion dos xornais a o proceso de construción identitaria, Tesis doctoral, USC, 2005.

• 24 Vid. el monográfico Na Defensa da Terra: Xove, As Encrobas, Baldaio, Autopistas... Crónica do nacionalismo na Transición, en Cadernos A Nosa Terra de Pensamento e Cultura,23, 1997.

• 25 PÉREZ PENA, Marcos S., «Los 25 de Julio en la prensa gallega de la Transición: reivindicaciones identitarias y su repercusión en los medios», Anàlisi, 35 (2007), pp. 171-88; QUINTANA GARRIDO, Un longo e tortuoso camiño, pp. 29-31 y 92-93;VV.AA., Castelao contra a manipulación, Santiago de Compostela, Xistral, 1984; VV.AA., Galiza, a patria común. Caderno conmemorativo en homenaxe a Moncho Reboiras, Santiago de Compostela, UPG, 2005.

• 26 VIVEIRO MOGO, Prudencio, «As referencias internacionais da UPG (1964-1980)», en BALBOA, Xesús y PERNAS, Herminia (eds.), Entre nós. Estudos de Arte, Xeografía e Historia en homenaxe ó profesor Xosé Manuel Pose Antelo, Santiago de Compostela, USC, 2001, pp.1023-1035.

• 27 Vid. O pobo galego unido frente a os monopolios e a o colonialismo. IV Plenario ANPG. Decembro do 1979, Pontedeume, Edicións Ceibe, 1980.

• 28 Vid. TORREIRO LAREO, Juan José, Mobilisations périphériques et stratégies nationalistes: Succès et échecs des partisnationalistes galiciens (Espagne), 1976-1983, Memoria de DEA, Université de Paris I, 1999, pp. 77-92; QUINTANAGARRIDO, Un longo e tortuoso camiño, pp. 53-55.

• 29 UPG. III Congreso (1982), s. l., Edicións Terra e Tempo, s. f.[1982], pp. 26-27.

• 30 FERNÁNDEZ BAZ, A formación, pp. 103-56.

• 31 Vid. por ejemplo BEIRAS TORRADO, Xosé Manuel, Constitución española e nacionalismo galego: Unha visión socialista, A Coruña, Agrupación Cultural Alexandre Bóveda, 1985; id., Por unha Galicia liberada. Ensaios en economía e política, Vigo, Eds. Xerais, 1984.

• 32 Para las posiciones de la UPG y de la ANPG respecto de la CEE, vid. DOMÍNGUEZ CASTRO, Luis y QUIN-TANA GARRIDO, Xosé Ramón, «El discurso internacional del nacionalismo gallego durante la Transición a la democracia», en TUSELL, Javier (ed.), La política exterior en España en el siglo XX, Madrid, UNED, 1997, pp.633-44.

• 33 Vid. los libros de entrevistas con dos de sus líderes históricos: MEXUTO, Xosé, A nación galega existe. Conversas con Francisco Rodríguez, Vigo, A Nosa Terra, 2006, y GARCÍA NEGRO, Pilar, Bautista Álvarez: 40 anos da UPG,40 perguntas, Santiago de Compostela, Fundación Bautista Alvarez de Estudos Nacionalistas, 2005.

• 34 Primeiro Congreso da Unión do Pobo Galego (U.P.G.), s. l., Edicións Terra e Tempo, 1977, pp. 50-51.

• 35 Una exposición en GARCÍA, Domingos Antom (ed.), Para umha Galiza independente. Ensaios, testemunhos, cronologia e documentacom histórica do independentismo galego, Santiago de Compostela, Abrente Editora, 2000.

• 36 DOMÍNGUEZ CASTRO, Luís y QUINTANA GARRI-DO, Xosé Ramón, «Contribución a una sociología delos actores políticos en la Galicia de los inicios de la Transición democrática», en SANTACREU SOLER, José Miguel (coord.), II Jornadas Internacionales sobre Historia Contemporánea y Nuevas Fuentes, Edit. Club Universitario, Alicante, 1997, pp. 357-78; los datos de 1979 son elaboración propia a partir de Terra e Tempo 65, marzo1979

• 37 Vid. FÜHRER-RIES, Ilse Marie, Gewerkschaften in Spanien, Vom Klassenkampf zu kooperativen Strategien, Frankfurtam Main, Peter Lang, 1991, pp. 265-70, así como DÍAZ MARTÍNEZ, Carlos (ed.), A semente do 72, a forza danosa clase. Vintecinco aniversario do dez de marzo (1972-1997), A Coruña, Espiral Maior, 1997. Un análisis en GUTIÉRREZ RAMOS, Carla, A articulación do sindicalismo nacionalista galego ata 1982,Trabajo de Fin de Máster,USC, 2014.

• 38 Vid. DÍAZ GEADA, Alba, O campo en movemento. O papel do sindicalismo labrego no rural galego do tardo franquismo e da transición (1964-1986), Santiago de Com-postela, USC, 2011, pp. 50-101; CABANA IGLESIA, Ana, «¿Mientras dormían? Transición y aprendizaje político en el mundo rural gallego», en RODRIGUEZ BARREI-RA, Óscar (ed.), El franquismo desde los márgenes. Campesinos, mujeres, delatores, menores..., Lleida/ Almería, Universitat de Lleida/ Universidad de Almería, 2013, pp.93-112; DÍAZ GEADA, Alba y CABANA IGLESIA, Ana, «Más allá de un baile de papeletas. Acción colectiva, sindicalismo democrático y comportamiento electoral en la Galicia rural de la Transición», en LANERO TÁBOAS, Daniel (ed.), Por surcos y calles. Movilización social e identidades en Galicia y País Vasco (1968-1980), Madrid, L La Catarata, 2013, pp. 33-65.

• 39 QUINTANA GARRIDO, Un longo e tortuoso camiño, pp.72-75.

• 40 Vid. FERNÁNDEZ SOLDEVILLA, Gaizka, Héroes, heterodoxos y traidores. Historia de Euskadiko Ezkerra (1974-1994), Madrid, Tecnos, 2013.

• 41 DE TORO, Suso, Camilo Nogueira e outras voces. Unha memoria da esquerda nacionalista, Vigo, Eds. Xerais, 1991.Para los principios iniciales del POG, vid. Resolucións políticas da asamblea constituinte, s.l. La Voz de Galicia, 1977, y Bases político-ideolóxicas do Partido Obreiro Galego, Santiago de Compostela, Velograf, 1979.

• 42 Entre 1981 y 1985, él solo presentó 14 de las 20 proposiciones de ley, 24 de las 43 proposiciones no de ley y 9 de las 13 mociones aprobadas por la Cámara gallega. Cf.NOGUEIRA, Camilo, «Algunhas conquistas no amencerda autonomía», en VV. AA., 30 anos de autonomía, Santiago de Compostela, El Correo Gallego, 2014, pp. 69-71.

• 43 Datos en BERAMENDI y NÚÑEZ SEIXAS, O nacionalismo galego, pp. 285-87.

• 44 BLANCO VALDÉS, Roberto, MÁIZ SUÁREZ, Ramón y PORTERO MOLINA, José Antonio, Las elecciones en Galicia. 1. El Parlamento gallego, A Coruña, Nós, 1982.

• 45 Vid. FERNÁNDEZ, Carlos, O vento do espírito. De Vicente Risco a Ramón Piñeiro, Vigo, Galaxia, 2000. Una descripción encomiástica en BARROS, Miguel, Ramón Piñeiro ea revisión do nacionalismo: 1943-1981, Vigo, Galaxia, 2009,2 vols.

• 46 Sin embargo, el nacionalismo de izquierdas alcanzó una acogida más favorable entre los movimientos cristianos de base y en zonas concretas, ya desde los años setenta: vid. MARTÍNEZ GARCÍA, Xosé Antonio, A Igrexa anti-franquista en Galicia (1965-1975), Sada, Eds. do Castro,1995, pp. 51-56 y 80-83.

• 47 Pese a sus limitaciones, cf. LAGARES, Nieves, Génesis y desarrollo del Partido Popular de Galicia, Madrid, Tecnos,1999. Para el PSdG-PSOE, vid. JIMÉNEZ SÁNCHEZ, Fernando, «O PSdeG-PSOE (1973-2001): Un caso de débil institucionalización», en RIVERA OTERO, XoséM. (ed.), Os partidos políticos en Galicia, Vigo, Eds. Xerais,2003, pp. 263-344. Dentro del PSdG subsistió un sector que se autodefinía como nacionalista: Cf. BARROS, Miguel, Discurso e tempo: Na procura dun socialismo para Galicia, Vigo, A Nosa Terra, 2005.

• 48 Una crónica del nacionalismo de centro en los prime-ros años de la Transición en LIÑARES GIRAUT, Xosé Amancio, Conversas con Avelino Pousa Antelo. Memorias dun Galego Inconformista, Sada, Eds. do Castro, 1991, pp. 141-56. Un análisis en PÉREZ GONZÁLEZ, Tiago, O Centro-Direita galeguista: Dinâmica histórica, Trabajo de Fin de Máster, USC, 2010.

• 49 Cf. el irónico ensayo de LUGILDE, Anxo, De Beiras a po-demos. A política galega nos tempos da troika (2012-2014),s. l., Praza Pública/Meubook, 2014.

• 50 Cf. CABRERA VARELA, Xulio, «Las precondiciones sociales de la identidad colectiva en Galicia», Historia y Crítica, IV (1994), pp. 209-238; NÚÑEZ SEIXAS, Xosé M.,«Zwischen regionaler Selbstwahrnehmung und radika-lem Ethnonationalismus: Galicien, 1960-2000«, en THER, Philip y SUNDHAUSSEN, Holm (eds.), Regionale Bewe-gungen und Regionalismen in europäischen Zwischenräu-men seit der Mitte des 19. Jahrhunderts, Marburg a. Lahn,Verlag Herder-Institut, 2003, pp. 161-183.

Descargas

Publicado

2015-06-01

Cómo citar

Núñez Seixas, X. M. (2015). ¿Colonia o champú? El nacionalismo gallego en la transición española. Historia del Presente, (25), 81–96. https://doi.org/10.5944/hdp.25.2015.40632